Շիզոֆրենիան ութ տարբեր հիվանդությունների՞ց է բաղկացած

Ամերիացի գիտնականներին հաջողվել է նոր լույս սփռել՝ շիզոֆրենիայի կենսաբանական բնույթի ընկալման վրա եւ հաստատել ենթադրություններն առ այն, որ հիվանդության զարգացման հիմքում ոչ թե առանձին գեների մուտացիաներն են, այլ՝ բազմաթիվ գեների բարդ խաչաձեւ փոխազդեցությունները: Մասնավորապես, պարզվել է, որ շիզոֆրենիայի պարագայում խոսքը ոչ թե մեկ հիվանդության, այլ ութ գենետիկ խանգարումների մասին է, որոնցից յուրաքանչյուրն ախտանշանների առանձին խումբ է դրսեւորում: Այս բացահայտումը կարող է դրանց ախտորոշման եւ բուժման համար գործարկվող մոտեցումների արմատական փոփոխության հանգեցնել: Հետազոտության արդյունքները, USA Today-ի վկայակոչմամբ,  The American Journal of Psychiatry ամսագրում են հրապարակվել:

Շիզոֆրենիան հաշմանդամության հասցնող հոգեկան խանգարում է համարվում եւ կարող է հալյուցիանացիաներով, զառանցանքով, մոլուցքներով, սոցիալական դիսֆունկցիայով եւ էմոցիոնալ բնույթի խնդիրներով զուգորդվել: Հայտնի է, որ շիզոֆրանիայի առաջացման հարցում ժառանգական նախահակումը մեծ դերակատարում է ապահովում (մինչեւ 80 տոկոս): Բացի այդ, հիվանդության գենետիկ աղբյուրների բացահայտմանը միտված վերջին հետազոտությունների արդյունքում գենոմի՝ շիզոֆրենիայի հետ կապված ավելի քան 100 հատվածներ են բացահայտվել: 

«Գեները չեն կարող առանձին, ինքնուրույն աշխատանք ծավալել: Նրանք որպես նվագախումբ են ներկայանում: Մենք պարզել ենք, թե ինչպիսի փոխազդեցություններ են գործում նրանց միջեւ, եւ թե ինչու է այդ նվագախմբի աշխատանքը մի դեպքում հոգեկան առողջության հանգեցնող ներդաշնակ երաժշտության վերածվում, իսկ որոշ դեպքերում էլ՝ ապակառուցողական երանգ ձեռք բերելով, գլխուղեղի կառույցների եւ գործառույթների խանգարման հանգեցնում», - նշել է Սենթ-Լուիս քաղաքում (ԱՄՆ) գործող Վաշինգտոնի համալսարանին կից բժշկական դպրոցի պրոֆեսոր, հետազոտության համահեղինակ Ռոբերտ Քլոնինջերը (Robert Cloninger):

Նրա գլխավորությամբ գործող հետազոտական խմբի անդամները շիզոֆրենիայով տառապող 4200 հիվանդների եւ 3800 առողջ մասնակիցների գենոմներն են ուսումնասիրել: Ընդհանուր առմամբ, գենոմի՝ միանուկլեոտիդ պոլիմորֆիզմի դեպքեր՝ ԴՆԹ-ի՝ մեկ նուկլեոտիդ երկարությամբ հաջորդականության կտրվածքով տարբերություն պարունակող շուրջ 700 հազար հատվածներ են ուսումնասիրվել: Այնուհետեւ միանուկլեոտիդ պոլիմորֆիզմի բացահայտված դեպքերն առանձին խմբերի են բաժանվել՝ ըստ միմյանց հետ փոխկապակցվածության եւ շիզոֆրենիայի առաջացման ռիսկի հետ կապված կորելյացիոն մակարդակի: Հիվանդների շրջանում եւս խմբավորում է իրականացվել՝ համաձայն նրանց մոտ առկա ախտանշանների տիպի եւ դրանց  դրսեւորման մակարդակի:

Արդյունքում միանուկլեոտիդ պոլիմորֆիզմի փոխկապակցված դեպքերի 42՝ շիզոֆրենիայի զարգացման չափազանց բարձր հավանականություն ենթադրող կլաստերներ են առանձնացվել: Ընդ որում, բացահայտվել է, որ ախտանշանների խմբավորումը նաեւ միմյանցից տարբերվող գենետիկ հենք է ենթադրում, ինչի արդյունքում շիզոֆրենիան տարբեր կլինիկական դրսեւորումներ եւ ծանրության մակարդակ ունեցող ութ հիվանդությունների բաժանելու անհրաժեշտություն է ստեղծվել: Օրինակ՝ հալյուցինացիա եւ զառանցանք դրսեւորող հիվանդներին հատուկ ախտանշանները, համաձայն հետազոտության արդյունքների, կապված են միանուկլեոտիդ պոլիմորֆիզմի այնպիսի փոխկապակցված դեպքերի հետ, որոնք խոսքի եւ վարքագծի խանգարումներ ունեցող հիվանդների կողմից դրսեւորվող ախտանշանների հետ որեւէ առնչություն չեն ցուցաբերում: Ըստ գենետիկ տարբերությունների՝ հիվանդության այս կամ այն եղանակի առաջացման ռիսկը եւս տարբեր է գնահատվել՝  70-ից 100 տոկոս, ինչը միանուկլեոտիդ պոլիմորֆիզմի նմանատիպ համադրության կրողի համար գործնականում հիվանդության անխուսափելի զարգացում է ենթադրում: 

Քլոնինջերի խմբին հաջողվել է նաեւ շիզոֆրենիայով հիվանդներին վերագրվող գենետիկ տվյալների խոշոր բազայի հիման վրա իրականացված երկու հավելյալ հետազոտությունների արդյունքում ստացված տվյալների հաստատումը գտնել, ինչը ոչ միայն եզրահանգումների ճշտության, այլ նաեւ՝ շիզոֆրենիկ խանգարումների ախտորոշմանը եւ բուժմանը միտված մոտեցումների վերանայման անհրաժեշտության մասին է վկայում: Ինչպես հետազոտության համահեղինակներից մեկը՝ Իգոր Ցվիրն (Igor Zwir) է նշել, անհատական կլինիկական դրսեւորումների եւ դրանց հիմքը կազմող՝ գենետիկ տարբերություններով բնորոշվող խմբերի միջեւ առկա կապի ընկալումը պետք է այնպիսի հատուկ ազդուղիների նկատմամբ թիրախային ներգործության հանգեցնի, որոնք յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում խանգարման դրսեւորման պատճառն են դարձել:

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում