Արգանդի վզիկի քաղցկեղ. Ինչու՞ է այն առաջանում, և հնարավո՞ր է պաշտպանվել պատվաստանյութով

Քաղցկեղի հետազոտության միջազգային գործակալությունը (IARC) 2024 թվականի հունվարը հայտարարել է որպես արգանդի վզիկի քաղցկեղի պատճառների, կանխարգելման և բուժման իրազեկվածության ամիս:

Ըստ հետազոտության՝ մարդու պապիլոմավիրուսի (HPV) պատվաստանյութը կարող է նվազեցնել արգանդի պարանոցի քաղցկեղի դեպքերը գրեթե 90%-ով, հայտնում է BBC-ն։

Արգանդի վզիկի քաղցկեղը կանանց մոտ աշխարհում չորրորդ ամենատարածված քաղցկեղն է, որն ամեն տարի խլում է ավելի քան 300,000 մարդու կյանք:

Պատվաստանյութը պաշտպանում է պապիլոմավիրուսի ինը տեսակներից, որոնցից երկուսն արգանդի վզիկի քաղցկեղի գրեթե բոլոր դեպքերի պատճառն են (99%), հետանցքի քաղցկեղի դեպքերի մեծ մասը (90%) և որոշ սեռական օրգանների քաղցկեղներ (65% արգանդի քաղցկեղ և 50% վուլվայի քաղցկեղ) և գլխիկի և պարանոցի քաղցկեղ (65-90%): Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ պատվաստանյութը պաշտպանում է պապիլոմավիրուսի վարակից առնվազն 10 տարի, թեև մասնագետները կարծում են, որ պաշտպանությունն իրականում կարող է ավելի երկար տևել: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ պատվաստանյութը գրեթե 90%-ով նվազեցնում է արգանդի վզիկի քաղցկեղի դեպքերը։

Պապիլոմավիրուսի պատվաստանյութն ավելի արդյունավետ է, եթե տրվել է նախքան ձեր առաջին պապիլոմավիրուսի վարակը: 

Մարդկանց մեծամասնության համար պապիլոմավիրուս վարակն անցնում է առանց որևէ ախտանիշների և չի առաջացնում խնդիրներ: Մարդկանց 90%-ի մոտ օրգանիզմն ինքնուրույն է վերահսկում վարակը։ Բայց վիրուսի որոշ տեսակներ ունեն քաղցկեղի բարձր ռիսկ և կարող են առաջացնել մարմնի լորձաթաղանթների գոյացություններ (գորտնուկներ) և/կամ քաղցկեղ:

Արգանդի վզիկի քաղցկեղն առաջանում է բարձր ռիսկային պապիլոմավիրուսի տեսակներով մշտական ​​և երկարատև պապիլոմավիրուս վարակի պատճառով: Այն կարող է նաև առաջացնել վուլվայի, հեշտոցի, բերանի/կոկորդի, առնանդամի և հետանցքի քաղցկեղ: ՄՊՎ վարակը աշխարհում քաղցկեղի բոլոր դեպքերի մոտ 5%-ի պատճառն է: ԱՀԿ-ի գնահատմամբ՝ տարեկան 625600 կին և 69400 տղամարդ հիվանդանում է պապիլոմավիրուսով առաջացած քաղցկեղով:

Խստորեն ասած, պապիլոմավիրուսով առաջացած հիվանդությունները սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակներ չեն (STI), քանի որ դրանք փոխանցվում են ցանկացած (ոչ միայն սեռական) շփման միջոցով, ի տարբերություն այնպիսի հիվանդությունների, ինչպիսին է, օրինակ, գոնորեան:

Սակայն, ամենից հաճախ վարակը տեղի է ունենում սեռական շփման ժամանակ, չնայած վարակը կարող է տարածվել նաև ֆոմիտների միջոցով (պաթոգեն միկրոբներով և վիրուսներով վարակված առարկաներ), ձեռքսեղմման ժամանակ մաշկի միկրոճաքերի միջոցով, ինչպես նաև հղի մորից պտղի միջոցով կամ ծննդաբերության ընթացքում կնոջ լորձաթաղանթի հետ շփման միջոցով:

ԱՀԿ-ի տվյալներով՝ արգանդի վզիկի քաղցկեղից մահացությունների գրեթե 90%-ը տեղի է ունենում ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրներում։ Այն բուժելի է հիվանդության վաղ փուլերում, սակայն այս երկրներում այն ​​սովորաբար հայտնաբերվում է միայն ախտանիշների ի հայտ գալուց հետո, որից հետո ապաքինումը քիչ հավանական է։

ԱՀԿ-ի տվյալներով՝ արգանդի վզիկի քաղցկեղի ամենաբարձր տարածվածությունը Սահարայից հարավ Աֆրիկայում է (24%), որին հաջորդում են Լատինական Ամերիկան ​​և Կարիբյան ավազանը (16%), Արևելյան Եվրոպան (14%) և Հարավարևելյան Ասիան (14%): Դրա պատճառը կանխարգելիչ հետազոտություններով բնակչության բացակայությունը կամ ցածր ընդգրկվածությունը, բժշկական ծառայությունների սահմանափակ հասանելիությունը և պատվաստումների նկատմամբ վախը կամ անվստահությունը։

Չնայած պատվաստանյութը զգալիորեն նվազեցնում է արգանդի վզիկի քաղցկեղի զարգացման հավանականությունը, այն չի պաշտպանում պապիլոմավիրուսի բոլոր տեսակներից: Այդ իսկ պատճառով այդքան կարևոր են 25 տարեկանից բարձր կանանց կանոնավոր կանխարգելիչ հետազոտությունները։