Մեկանգամյա վիրուս. Գտնվել է նյարդային համակարգի քաղցկեղի դեմ պայքարի միջոցը

ՌԳԱ Վ. Ա. Էնգելգարդտի անվան մոլեկուլյար կենսաբանության ինստիտուտի ռուս գիտնականների հետազոտության շնորհիվ ուղեղի եւ սիմպատիկ նյարդային համակարգի ուռուցքային հիվանդություններով հիվանդները կարող են  եզակի դեղամիջոց ստանալ, որը ոչնչացնում է ուռուցքային բջիջները:

«Իզվեստիան» հայտնում է, որ գիտնականներին հաջողվել է մեկանգամյա ազդեցության օրիգինալ վիրուս ստեղծել, որը շփման մեջ է մտնում մակերեւույթին որոշակի սպիտակուց պարունակող քաղցկեղային բջիջների հետ: Վիրուսի ազդեցությունն արդեն թեստավորվել է մարդու բջիջների վրա: Ցույց է տրվել, որ վիրուսի միջոցով մտցվող թունավոր թերապեւտիկ դեղամիջոցը հաջողությամբ ոչնչացնում է այն չարորակ բջիջները, որոնց մակերեւույթին կա «թիրախ սպիտակուց»՝ չանդրադառնալով առողջ բջիջներին:

Ժամանակակից կենսաբժշկության հրատապ խնդիրներից մեկը՝ ուղղված ուռուցքաբանական հիվանդությունների բուժմանը, հակաքաղցկեղային թերապեւտիկ դեղամիջոցները չարորակ բջիջներին ընտրովի հասցեական հասցնելու միջոցների մշակումն է: Ներկայումս օգտագործվող դեղերի գերակշիռ մեծամասնությունը օժտված է բավականին հզոր տոքսիկ ազդեցությամբ: Նման դեղը բջջի մեջ ընկնելով այն ոչնչացնում է: Խնդիրն այն է, որ դեղը կարող է հայտնվել ինչպես չարորակ, այնպես էլ առողջ բջջի մեջ: Հենց սա է կողմնակի էֆեկտների բերում՝ քիմիաթերապիայի ժամանակ հիվանդների մոտ ծանր վիճակ առաջացնելով:

Այս խնդրի հնարավոր լուծումներից մեկն է չարորակ բջիջների մակերեւույթին քաղցկեղային մարկերների որոնումը՝ մոլեկուլներ, որոնք հատուկ են ուռուցքային բջիջներին, սակայն բացակայում են առողջ բջիջներում: Այսպիսի քաղցկեղային մարկերը կարող են յուրահատուկ թիրախի դեր կատարել տարբեր բնույթի հակաքաղցկեղային դեղամիջոցները հասցեական հասցնելու համար:

ՌԳԱ Մոլեկուլյար կենսաբանության ինստիտուտի չարորակ հիվանդությունների զարգացման բջջային հիմքերի լաբորատորիայի գիտաշխատողները հայտնաբերել են, որ մի շարք նեյրալ ուռուցքների բջիջները մակերեւույթին պարունակում են տրանսթաղանթային պլազմոլիպին սպիտակուց, որը մարդկանց առողջ բջիջների վրա չի պարունակվում կամ աննշան քանակությամբ է առկա:
Ինչպես «Իզվեստիային» ասել է լաբորատորիայի ղեկավար պրոֆեսոր Վլադիմիր Պրասոլովը, գիտնականներին հաջողվել է պատրաստել մեկանգամյա ազդեցության վիրուս, որը չի կարող ինֆեկցիոն պրոցես առաջացնել (ռետրովիրուսային վեկտոր), դեղամիջոցը քաղցկեղային այն բջիջներին հասցեական հասցնելու համար, որոնց մակերեւույթին կա պլազմոլիպին սպիտակուց:

«Ռետրովիրուսների կենսացիկլը սկսվում է բջջի մակերեւույթին վիրուսային մասնիկի ամրացումից այն բանի շնորհիվ, որ տվյալ վիրուսի թաղանթի սպիտակուցը փոխազդում է բջջի մակերեւութային սպիտակուցի՝ պլազմոլիպինի հետ, որն այս դեպքում կատարում է ռեցեպտորի դեր,- ասել է Վլադիմիր Պրասոլովը: - Եթե համապատասխան ռեցեպտոր սպիտակուցը բացակայում է բջջի մակերեւույթին, ապա տվյալ վիրուսի թաղանթի սպիտակուցը իրեն զույգ չի գտնում, եւ վարակում տեղի չի ունենում:

Ռետրովիրուսները կենդանիների վիրուսների ընդարձակ ընտանիք է, որոնց գենոմը ներկայացված է ռիբոնուկլեինաթթվով (ՌՆԹ): Անվանման մեջ «ռետրո» նախածանցի գործածման պատճառն այն է, որ այս վիրուսներն ամեն ինչ հակառակ են անում: Եթե սովորական բջիջները ԴՆԹ-ն վերափոխում են ՌՆԹ-ի, ապա ռետրովիրուսները հակառակ գործողությունն են կատարում: Վիրուսի թաղանթի սպիտակուցը կարեւոր դեր է խաղում վարակման պրոցեսում: Հենց նա է որոշում, թե կոնկրետ տեսակի ռետրովիրուսը որ բջիջներն է ունակ վարակելու, իսկը որը՝ ոչ:

Նոր դեղամիջոցը ստեղծվել է նախկինում անհայտ էնդոգենային ռետրովիրուսի հիման վրա, որն առաջին անգամ նկարագրել են ՌԳԱ Մոլեկուլյար կենսաբանության ինստիտուտի գիտնականները Փորձարարական վիրուսաբանության ինստիտուտի (Համբուրգ, Գերմանիա) գիտնականների հետ: Այն ստացել է McERV անվանումը: Այս ռետրովիրուսի առանձնահատկությունն է միայն այն բջիջները վարակելու ունակությունը, որոնք իրենց մակերեւույթին ունեն (կրում են) պլազմոլիպին:

Գիտնականները ռետրովիրուսային վեկտորի ազդեցությունն արդեն ստուգել են մարդու բջիջների վրա: Նրանք կանաչ գույնով են նշել այն բջիջները, որոնցում կար պլազմոլիպին ռեցեպտոր, իսկ կարմիրով այն չունեցող բջիջները: Այս փորձերը ցույց են տվել, որ ռեռտրովիրուսը հաջողությամբ վարակում է մարդու այն բջիջները, որոնցում պլազմոլիպինն առկա է, իսկ մյուսները չեն վարակվում:

Մոսկվայի պետական համալսարանի Ֆիզիկաքիմիական կենսաբանության ԳՀԻ բույսերի վիրուսների կենսաքիմիայի բաժնի պրոֆեսոր Նատալյա Կալինինայի կարծիքով՝ կենդանիների վրա հաջող փորձարկման դեպքում առաջարկված մեթոդը կարող է փոխանցվել մինչկլինիկական եւ կլինիկական փորձարկումների:

«Նեյրալ ուռուցքների բուժմանը նման հասցեական մոտեցումներ ներկայումս գոյություն չունեն,- ասել է Նատալյա Կալինինան: - Գիտնականները կարեւոր գիտական արդյունք են ստացել, որոնք հեռանկարային են պրակտիկ բժշկության մեջ հետագա կիրառման համար: Սակայն, չնայած բջջային մոդելների վրա ստացած տպավորիչ արդյունքներին, մեթոդը լրացուցիչ մանրակրկիտ փորձարարական ստուգում է պահանջում»:

Գիտնականները ծրագրում են այս տարվա ընթացքում դեղամիջոցի փորձարկումները շարունակել կենդանիների վրա: Բոլոր համապատասխան ստուգումներից հետո դեղամիջոցը կարող է փոխանցվել բժիշկներին կլինիկական փորձարկումների համար:

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում