Գիտնականները կազմել են ամենաարդյունավետ դիմակների վարկանիշը

COVID-19-ի պայմաններում դիմակ կրելը նվազեցնում է վարակի վտանգը, բայց ո՞ր դիմակներն են առավել արդյունավետ:

Դա պարզել են ԱՄՆ-ի Դյուկի համալսարանի մասնագետները: Ուսումնասիրությունը հրապարակվել է Science Advances ամսագրում:

«Հարցն այն է, թե որքանով է լավ այս կամ այն դիմակի տեսակը կանխում միկրոկաթիլների տարածումը»,- ասում է աշխատանքի գլխավոր հեղինակ եւ մոլեկուլային վիզուալացման մասնագետ Մարտին Ֆիշերը:

Այս հարցը հատկապես արդիական է համավարակի պայմաններում՝ հաշվի առնելով, որ շատ մարդիկ գործվածքից դիմակներ են գնում կամ ինքնուրույն են պատրաստում դրանք՝ օգտագործելով ձեռքի տակ եղած միջոցները:

Ենթադրվում է, որ ցանկացած դիմակ պետք է որոշակի աստիճանով նվազեցնի վիրուսի տարածումը, բայց դիմակների օգտակարության վերաբերյալ հետազոտությունների մեծ մասը կատարվել է վիրաբուժական դիմակների կամ ավելի «առաջադեմ» N95 մոդելի հետ, որը կիպ կպչում է դեմքին:

«Վիրաբուժական դիմակները օգտագործվում են բժշկական անձնակազմի կողմից, եւ դրանք անցել են բազմաթիվ կլինիկական փորձարկումներ,- ասում է Ֆիշերը,- Բայց, որքան մենք գիտենք, չի եղել բազմաթիվ այլ դիմակների արդյունավետությունը ստուգելու արագ, հեշտ եւ տնտեսող միջոց»։

Այս բացը լրացնելու համար Ֆիշերը եւ նրա գործընկերները մշակել են փորձարարական լազերային հավաքածու, որը թույլ է տալիս վերահսկել բերանից արտանետված միկրոկաթիլները, եւ այն, թե որքանով է արդյունավետ այդպիսի դիմակը զսպում դրանց տարածումը: Սարքավորումը պարզ էր ու էժան՝ հետազոտողներին անհրաժեշտ էր միայն ստվարաթուղթ, կպչուն ժապավեն, օպտիկական լազեր եւ ոսպնյակ: Նկարահանումներն իրականացվել են բջջային հեռախոսի տեսախցիկով, հայտնում է Gazeta-ն:

Փորձի մասնակիցները պետք է փորձեին 14 տեսակի դիմակներից որեւէ մեկը, կանգնեին լազերի եւ սպիտակ թղթի թերթիկի միջեւ եւ ասեին. «Մարդիկ, առողջ եղեք»: Լազերի լույսի ներքո սպիտակ ֆոնի վրա ակնհայտ երեւում էր, թե որքան միկրոկաթիլներ են անցնում դիմակի միջով: «Մենք հաստատեցինք, որ երբ մարդիկ խոսում են, մանր կաթիլներ են արտանետվում: Այսպիսով, հիվանդությունը կարող է տարածվել նաեւ խոսելու միջոցով, առանց հազի կամ փռշտոցի»,- ասում է Ֆիշերը,- Մենք նաեւ կարողացանք տեսնել, որ որոշ դիմակներ ավելի լավ են արգելափակում արտանետվող մասնիկները, քան մյուսները»:

Հաղթողը, պարզվեց, կանխատեսելի էր՝ միկրոկաթիլների արտանետումից առավել արդյունավետ պաշտպանում էր N95 դիմակը:

Երկրորդ տեղը բաժին հասավ վիրաբուժական դիմակներին, երրորդը` պոլիպրոպիլենային դիմակներին:

Սակայն այլ դիմակներ, ներառյալ բամբակյա եւ նույնիսկ տրիկոտաժե գործվածքներից պատրաստվածները, կարողացել են պահել զգալի քանակությամբ միկրոկաթիլներ:

Հետազոտողները ուշադրություն են դարձրել N95-ի փականներով տարբերակին, որը չի ներառվել լավագույն դիմակների թոփում: Փականները փակվում են, շնչելիս, բայց կարող են բացվել խոսելիս՝ բաց թողնելով չմաքրված օդը։

«Այլ կերպ ասած, նրանք հիանալի են պաշտպանում կրողներին շրջակա միջավայրից, սակայն վատ են պաշտպանում ուրիշներին դրա տիրոջից»,- ասում է Ֆիշերը:

Հետազոտողների շրջանում ամենաշատ հարցերն առաջացնում են բանդանաները: Բավական տրամաբանական էր ենթադրել, որ դրանք միկրոկաթիլների տարածումից ավելի վատ են պաշտպանում, քան մասնագիտացված միջոցները, եւ, իսկապես, բանդանները գտնվում էին ցուցակի ամենաներքեւում: Սակայն, պարզվել է, որ նույնիսկ որեւէ պաշտպանության բացակայությունն ավելի անվտանգ է, քան դիմակի փոխարեն բանդանա կրելը:

«Ողջամտությունը թելադրում է, որ ավելի լավ է ինչ-որ բան կրել, քան ընդհանրապես ոչինչ, բայց այս դեպքում դա այդպես չէր»,- նշում է Ֆիշերը:

Հետազոտողները կարծում են, որ ֆլիսը, որից պատրաստվում են բանդանաները, խոշոր կաթիլները բաժանում է ավելի փոքրերի:

Դրանք ավելի երկար են մնում օդում, փոխադրվում են դրա հոսքերով եւ կարող են նույնիսկ ավելի վտանգավոր լինել, քան խոշորները:

Գիտնականներն ընդգծում են՝ դրանց հիմնական նպատակը եղել է դիմակների փորձարկման քիչ ծախսատար փորձարկումները, եւ ոչ թե պարզելը, թե որն է ավելի լավը: Դա անելու համար նրանք հորդորում են այլ մասնագետներին անցկացնել ավելի մանրակրկիտ եւ լայնածավալ հետազոտություններ: Այնուամենայնիվ, նրանց աշխատանքի արդյունքները պարզ ցույց են տալիս, որ գրեթե ցանկացած դիմակ կարող է զսպել վարակի տարածումը:

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում