Ամերիկացի կենսաբանները սարք են ստեղծել, որը թույլ է տալիս նոր ԴՆԹ մտցնել ցանկացած բջջի եւ մանրէի մեջ ` հոսանքի միջոցով դրանց ստիպելով լայնացնել թաղանթի ծակոտիները:
Գիտնականներն այսօր անդրգենային կենդանիներ են ստեղծում եւ փորձում են բնածին հիվանդությունները բուժել` օգտագործելով բջիջների մեջ ԴՆԹ-ի ներմուծման համեմատաբար ոչ անվտանգ միջոցներ. կամ գերբարակ ասեղների օգտագործման միջոցով, որոնցով «ծակվում է» ձվաբջիջը կամ էլ ռետրովիրուսների օգնությամբ, որոնց «մարտական» մասը փոխարինվում է օգտակար գենետիկ կոդով:
Նման վիրահատությունները, ինչպես պատմում է Կալլեն Բյուին (Cullen Buie) Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտից (ԱՄՆ), կարող են բջջի թաղանթի հասարակ վնասվածքի կամ ասեղը սխալ մտցնելու կամ էլ վիրուսի նկատմամբ իմունոլոգիական ռեակցիայի զարգացման հետեւանքով մահացու հետեւանքների հանգեցնել:
Վերջին տարիներին Բյուիի խոսքով, այդ երկու տեխնոլոգիային ռեալ այլընտրանք է հայտնվել. բջջի մեջ ԴՆԹ-ի ներմուծումը էլեկտրական դաշտերի եւ հատուկ մոլեկուլային «գնդացիրների» օգնությամբ, որոնք ցրում են գենետիկական կոդի կտորները դրանք մանրէի կամ ձվաբջջի մեջ մտցնելուց առաջ:
Այդ տեխնոլոգիայի էլեկտրաքիմիական սկզբունքները գիտնականներին հայտնի են դեռեւս անցյալ դարի 80-ականների կեսերից: 1982-ին գերմանացի կենսաբան Էբերհարդ Նոյմանը (Eberhard Neuman) պարզել է, որ էլեկտրական ուժեղ դաշտի ազդեցության հետեւանքով բջջային թաղանթում սկսվում են փոքրիկ ծակոտիներ հայտնվել, որոնք ի վիճակի են իրենց միջոցով ներս թողնել օտարածին մոլեկուլներ:
2011-ին ստեղծվել է նման «նանոներարկիչների» առաջին տարբերակներից մեկը, սակայն դրանց օգտագործումը նոր խնդիր է ի հայտ բերել. պարզվել է, որ ԴՆԹ-ի հաջող ներարկման համար անհրաժեշտ է բջջի յուրաքանչյուր նոր տեսակի համար անհատապես ընտրել դաշտի ուժը: Բյուին եւ իր գործընկերները միջոց են գտել պարզեցնելու եւ արագացնելու դա` «նանոներարկիչին» սպիտակուցային մոլեկուլների հավաքածու ավելացնելով, որոնք սկսում են լուսավորվել ԴՆԹ-ին ամրանալիս:
Ինքը` «ներարկիչը» իրենից ներկայացնում է փոքրագույն նեղացող ուղի, որը էլեկտրոնային ճառագայթի միջոցով ծակվել է կիսահաղորդիչ թիթեղի վրա: Իր ձեւի շնորհիվ, նեղացմանը համապատասխան` նրանում աստիճանաբար աճում է էլեկտրական ներուժը: Եթե նրանով մանրէ լողա, շարժմանը համապատասխան այն գնալով ավելի ու ավելի մեծ էլեկտրական դաշտեր կզգա մինչեւ այն պահը, երբ նրա ծակոտիները բացվեն եւ դրանով մանրէի մեջ ներթափանցեն գունանյութի մոլեկուլները:
Այդ տեխնոլոգիայի աշխատունակությունը ցույց տալու համար գիտնականները ԴՆԹ-ն մտցրել են տուբերկուլյոզային ցուպիկի ցեղակիցներից մեկի բջջի մեջ, ինչն այդ մանրէներին հակաբիոտիկներից մեկին դիմադրելու կարողություն է հաղորդել: Մանրէները հաջող «կարդացել են» նոր ԴՆԹ-ն եւ այն օգտագործել են դեղից իրենց պաշտպանելու համար, ինչն ապացուցել է, որ տվյալ «ներարկիչները» գործնականում արդյունավետ են: Գիտնականների աշխատանքի մասին հոդվածը հրապարակվել է Scientific Reports ամսագրում, տեղեկացնում է «ՌԻԱ Նովոստին»:
Հետազոտողները հույս ունեն, որ «նանոներարկիչները» թույլ կտան մեծ քայլեր անել դեղագործության, ռեգեներատիվ բժշկության, քաղցկեղի բուժման եւ գենային թերապիայի զարգացման ոլորտում:
Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում
ամիս
շաբաթ
օր