2022թ. 3 անհավանական բժշկական ձեռքբերումները

2022թ. գիտնականները խոշոր ձեռքբերումներ են ունեցել, որոնք ուղի կհարթեն նոր դեղամիջոցների եւ պատվաստանյութերի ստեղծման գործում՝ այն լուրջ հիվանդությունների բուժման համար, որոնք գրեթե չեն ենթարկվում բուժման։

Ներկայացնենք 2022-ի երեք կարեւորագույն ձեռքբերումները։

1. Պատվաստանյութը ՌՍՎ-ի (ռեսպիրատոր-սինցիտիալ վիրուս) դեմ առաջին անգամ 50 տարվա ընթացքում ապացուցել է, որ հեռանկարային է

ՌՍՎ-ի դեմ երկու պատվաստանյութերի ստեղծողների խոսքով՝ դրանք կարող են հավանության արժանանալ 2023թ. վերջին՝ 50-ամյա աննշան առաջընթացից հետո։

ՌՍՎ-ն սովորաբար առաջ է բերում թեթեւ, գրիպ հիշեցնող ախտանշաններ, որոնք անցնում են մի քանի շաբաթվա ընթացքում՝ առանց բուժման, վկայում են Հիվանդությունների վերահսկման եւ կանխման կենտրոնների տվյալները։

Սակայն այս վիրուսը կարող է լուրջ լինել, հատկապես փոքրիկների եւ տարեց մարդկանց մոտ, քանի որ կարող է առաջ բերել թոքաբորբ եւ մանր շնառական ուղիների բորբոքում՝ բրոնխոլիտ, ինչը կարող է հանգեցնել շնչառական անբավարարության եւ մահվան։ CDC-ի տվյալներով՝ ԱՄՆ-ում ամեն տարի ՌՍՎ-ից մահանում են ավելի քան հարյուր փոքրիկ եւ 65 տարեկանից բարձր 10 000 մեծահասակ։ Ինչպես տեղեկացրել է Insider-ը, այս տարի ՌՍՎ-ն ԱՄՆ-ում ավելի շուտ է հայտնվել, քան սովորաբար, ընդ որում՝ հիվանդացել են թե՛ փոքրիկները, թե՛ դպրոցական տարիքի երեխաները։

ՌՍՎ-ի բուժման հաստատված պատվաստանյութ կամ բուժում չկա։ Ավելին, 1960-ականներին ՌՍՎ-ի դեմ պատվաստանյութը սաստկացրել է ախտանշանները երեխաների եւ մանկիկների մոտ։

Երկու նոր պատվաստանյութերը, որոնք նախատեսված են հղիների եւ տարեց մարդկանց համար, համապատասխանաբար՝ ուղղված են վիրուսի այն հատվածի դեմ, որը կոչվում է ձուլման սպիտակուց, որը միանում է բջիջներին՝ դրանց վարակելուց առաջ։ Պատվաստանյութերը, որոնք խորացնում են հիվանդությունը, ուղղված են դրա հետագա ձուլմանը։

GSK ընկերությունը հայտարարել է, որ իր պատվաստանյութը 60-ից մեծ տարիքի մարդկանց համար 94 տոկոսով արդյունավետ է ծանր հիվանդությունը կանխելու համար, ինչի մասին վկայել է փորձը, որին մասնակցել է մոտ 25 000 մարդ։

Pfizer ընկերությունը հայտարարել է, որ իր պատվաստանյութը հղիների համար է, որոնք հակամարմինները փոխանցում են իրենց երեխային, այն 69 տոկոսով արդյունավետ է ՌՍՎ-ի ծանր ձեւը կանխելու համար նորածինների մոտ, կյանքի առաջին վեց ամսում։ Այս մասին վկայել են փորձերը, որոնց մասնակցել է մոտ 7 400 մարդ։

Բժիշկ, Մերիլենդի համալսարանի բժշկական դպրոցի վարակիչ հիվանդությունների փորձագետ Ուիլբուր Չենը, որը հետազոտում է պատվաստանյութերը եւ CDC-ի անկախ խորհրդական է, ավելի վաղ ասել էր Insider-ին, որ եթե պատվաստանյութերը հավանության արժանանան ԱՄՆ-ում օգտագործման համար, «ապա ժամանակի ընթացքում մենք կտեսնենք հոսպիտալացումների եւ ՌՍՎ-ից մահերի զգալի կրճատում»։

2. Գիտնականները բուժել են արյան ագրեսիվ քաղցկեղը գեների խմբագրման օգնությամբ

Գիտնականներն աշխարհում առաջին անգամ բուժել են արյան ագրեսիվ քաղցկեղը գեների խմբագրման տեխնոլոգիայի օգնությամբ, որը հայտնաբերվել է ընդամենը վեց տարի առաջ։

Ալիսա անունով 13-ամյա պացիենտը Т-բջջային սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզ ուներ, ախտորոշումը կայացվել էր 2021թ. մայիսին, այն բանից հետո, երբ նրա ընտանիքը մտածում էր, որ ընդամենը մրսելու, վիրուսների եւ ընդհանուր հոգնածության ժամանակաշրջանն էր։

T-ALL-ի դեպքում օգանիզմում առաջանում են չափից շատ արյան սպիտակ բջիջներ, ինչպիսին են Т-բջիջները, որոնք չեն գործում վարակների դեմ նույնքան լավ, որքան նորմալ Т-բջիջները։ Սկզբում բժիշկներն Ալիսային բուժում էին քիմիաթերապիայով եւ ոսկրածուծի փոխպատվաստմամբ, բայց հիվանդությունը վերադարձավ։

Կլինիկական փորձարկումների ժամանակ, որոնք կատարվել են մայիսին, Գրեյս Օրմոնդ սթրիթ հիվանդանոցի (Մեծ Բրիտանիա) հետազոտողները Ալիսային բուժում էին առողջ դոնորի Т-բջիջներով, որոնք գենետիկորեն փոխվել էին, իսկ հետո նրան ոսկրածուծի եւս մեկ փոխպատվաստում են կատարել։

Մեր ԴՆԹ-ն կամ գենետիկ կոդը բաղկացած է առանձին տառերից, որոնք կոչվում են հիմքեր։ Հետազոտողները փոխել են դոնորական Т-բջիջներն առանձին տառերի քիմիական վերափոխման միջոցով, ինչը կոչվում է հիմքերի խմբագրում։

Գիտնականները փոխել են կոդն այնպես, որ Ալիսայի իմունային համակարգը եւ քաղցկեղի բուժման մյուս մեթոդներն այլեւս չկարողանան գրոհել դոնորական Т-բջիջների դեմ, իսկ մոդիֆիկացված Т-բջիջները կարողանան ոչնչացնել քաղցկեղային Т-բջիջները, բայց ոչ իրենք իրենց։

GOSH-ի տվյալներով՝ փորձնական բուժումից 28 օր հետո Ալիսայի հիվանդությունը հասել է ռեմիսիայի։

3. Ալցհեյմերի հիվանդության դեմ դեղամիջոցը դանդաղեցրել է հիվանդության զարգացումը

Փորձնական դեղամիջոցը դանդաղեցրել է Ալցհեյմերի հիվանդության խորացումը, այս մասին վկայում է այն հետազոտությունը, որը վերջ է դրել անհաջողությունների տասնամյակներին, եւ որը, ինչպես հույս ունեն փորձագետները, վկայում է այն մասին, որ Ալցհեյմերի հիվանդության՝ ծերունական տկարամտության առավել տարածված ձեւի բուժման նոր դեղամիջոցները հնարավոր են։

Ալցհեյմերի հիվանդության բուժման գոյություն ունեցող մեթոդներն օգնում են վերահսկել ախտանշանները, բայց չեն կարող դադարեցնել կամ բուժել այն։

50-90 տարեկան 898 մարդու, որոնք ստացել էին դեղամիջոցը, մասնակցությամբ կատարված հետազոության ընթացքում կոգնիտիվ ֆունկցիաների նվազումը դանդաղել էր մոտ մեկ քառորդով բուժման 18 ամսվա ընթացքում, 897 մարդկանց համեմատ, որոնց գիտնականները տվել էին կեղծ դեղեր։

Լեկանեմաբ դեղամիջոցը մոնոկլոնալ հակամարմին է, ստեղծվել է լաբորատորիայում եւ այն սպիտակուցների տարբերակն է, որոնք օրգանիզմը արտադրում է վիրուսների կամ մանրէների դեմ գրոհելու համար։ Այն մշակվել է այնպես, որպեսզի ստիպի իմունային համակարգին մաքրել ուղեղն ամիլոիդի սպիակուցից։

Կալիֆոռնիայի համալսարանի (Մեծ Բրիտանիա) առաջատար նեյրոգենետիկ Ջոն Հարդին, որը հայտնաբերել է մուտացիա, որը հանգեցրել է ամիլոիդի վարկածին մոտ 30 տարի առաջ, BBC News-ին ասել է, որ հետազոտության արդյունքները «պատմական» են։

Ինֆուզիան, որը կատարում են երկու շաբաթը մեկ անգամ, կարող է դանդաղեցնել հիվանդության խորացումը, բայց այն հրաշագործ միջոց չէ, եւ դրա կիրառումը կապված է վտանգի հետ։

Ընդհանուր առմամբ, դեղամիջոցն ստացած մարդկանց մոտ 7 տոկոսը ստիպված է եղել դադարեցնել դրա ընդունումը կողմնակի ազդեցությունների պատճառով, եւ մենք չգիտենք դրա ազդեցության մասին 18 ամսից հետո։

Ներկա պահին FDA-ը գնահատում է տվյալները, որպեսզի որոշի, թե արդյոք հավանություն տա լեկանեմաբին՝ 2023-ից լայն կիրառության համար։

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում