Առողջարա՞ր, թե՞ վնասակար. ողջ ճշմարտությունը՝ սոյայի մասին

Սոյան վաղուց արդեն սննդային արդյունաբերության եւ առողջապահության ոլորտի պատասխանատուների ուշադրության կենտրոնում է հայտնվել, քանի որ մեծ քանակությամբ օմեգա-3 ճարպաթթուներ, B վիտամին, ցինկ, երկաթ, կիսաչհագեցած ճարպեր, բջջանյութեր, ֆիտոքիմիկատներ եւ հակաօքսիդանտներ է պարունակում: Բացի այդ, բույսի պտուղներից ստացված սպիտակուցը կենդականական ծագում ունեցող սպիտակուցներին փոխարինելու է գալիս՝ բուսակերների շրջանում: Մեկ բաժակի մեջ այն 23 գրամ սպիտակուց է պարունակում (օրական պահանջվող չափաբաժնի մոտավորապես 50 տոկոսը): Սոյան կարելի է մի շարք՝ լայն հեղինակություն վայելող սննդատեսակների ու կերակուրների, մասնավորապես՝ թոֆուի, էդամամի, տեմպեի եւ սոյայի կաթի մեջ գտնել, հիշեցնում է FoxNews-ը:

Սոյան նաեւ իզոֆլավոններ է պարունակում, որոնք օրգանիզմում էստրոգեն հորմոններին նմանությամբ աչքի ընկնող ֆիտոէստրոգենների վերածվելու հատկություն ունեն: Կանայք հաճախ նաեւ դաշտանադադարի հետ կապված ախտանշանները մեղմելու նպատակով իրականացվող հորմոնային փոխարինողական թերապիայի շրջանակում են սոյա օգտագործում: Եվ, ի վերջո, սոյան սրտանոթային հիվանդությունների եւ քաղցկեղի առաջացումը կանխարգելելու ներուժ ունի:

Այդուհանդերձ, սպիտակուցի ազդեցությունների շուրջ դիտարկումները շարունակում են հակասական մնալ: Բանն այն է, որ մարդու օրգանիզմում առկա բջիջները, ներառյալ՝ քաղցկեղայինները, սպիտակուցային ռեցեպտորներ են իրենց վրա կրում՝ հատուկ այն մոլեկուլների համար, որոնց ամրանալու միտում ունեն: Ու հենց այդ ամրացումից էլ բջջի հետագա գործունեությունն է կախված՝ այն կամ խթան կստանա՝ զարգացման համար, կամ էլ կարգելափակվի: Սոյան, ըստ էության, երկու ազդեցությունն էլ կարող է թողնել: Քանի որ մարդու էստրոգենը եւ սոյայից ստացվող ֆիտոէստրոգենը չափազանց նման են իրար, բջիջներն էլ ի վիճակի չեն դրանք տարբերակել: Փորձագետներից շատերն այն համոզմունքն ունեն, որ ֆիտոէստրոգենները, մարդու էստրոգենին նմանության հաշվին, կարող են կրծքագեղձի քաղցկեղի աճ խթանել: Մյուսներն էլ պնդում են, որ, վերը նկարագրված փորինման շնորհիվ, քաղկեղի որոշ տեսակների կանխարգելման հնարավորություն է ընձեռնվում:

Սոյայի օգտակարության եւ վնասակարության վերաբերյալ հակասական դիտարկումների հիմքում դրա երկու՝ ֆերմենտավորված եւ չֆերմենտավորված տեսակներն են: Ֆերմենտավորված սոյան Արեւելյան Ասիային է հատուկ, որտեղ այն փոքր ծավալներով է սպառվում: Դրա մեջ K2 վիտամինի հսկայան պաշար կարելի է գտնել, որը, D վիտամինի հետ համադրման դեպքում, կարող է մի շարք սրտանոթային հիվանդությունների, թուլամտության, օստեոպորոզի եւ քացկեղի որոշ տեսակների կանխարգելման հանգեցնել:

Ամերիկացիների սննդակարգի բաղադրիչը կազմող՝ չֆերմենտավորված եւ վերամշակում անցած սոյան բոլորովին այլ հատկանիշներ ունի: Նախ, հարկ է նշել, որ Միացյալ Նահանգներում աճեցվող սոյայի 90 տոկոսը գենետիկ փոփոխությունների է ենթարկվում: Բացի այդ էլ, չֆերմենտավորված սոյան օրգանիզմին սնուցիչներ կլանելու հնարավորությունից զրկող հակասնուցիչների բարձր բաղադրությամբ է աչքի ընկնում:

Այնպես որ, ոոյայի օգտակարությունը վայելելու համար, հարկավոր է այնպիսի սննդատեսակներ օգտագործել, որոնք փոքր ծավալներով դրա ֆերմենտավորված տեսակն են պարունակում: Խոսքը, մասնավորապես, միսոյի, տեմպեի, նատտոյի եւ սոյայի հիմքով պատրաստվող այլ կերակուրների մասին է: Բացի այդ, ֆերմենտավորված սոյան շարունակում է ամենալավ այլընտրանքը մնալ՝ կենդանական ծագմամբ սպիտակուցների համար, քանի որ երկուսն էլ հագեցած ճարպերի բարձր բաղադրություն ունեն:

Խորհուրդներ՝ սոյա օգտագործողների համար.

• Խուսափեք վերամշակում անցած սոյա պարունակող սննդատեսակներից՝ սոյայով պաղպաղակից, պայածոյացված թյունոսից, սոյայի բաղադրությամբ չիպսերից, բուրգերներից, ինչպես նաեւ սովորական ու մանկահասակ երեխաների համար նախատեսված արհեստական կաթից եւ թոֆուի որոշ տեսակներից: 

• Խուսափեք սոյայի՝ իզոֆլավոններից ստացված հավելումներից:

• Միայն ֆերմենտավորված սոյա պարունակով սննդատեսակներ՝ միսո, տեմպե, նատո եւ սոուսներ օգտագործեք:

• Օրական առավելագույնը 30 մգ սոյայով սահմանափակվեք:

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում