Ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունենում ուղեղում ալկոհոլի հանդեպ հակում ունենալու պատճառով

Ամերիկացի գիտնականները բացահայտել են ալկոհոլի օգտագործման հետ կապված խանգարում ունեցող մարդկանց ուղեղի փոփոխության մեխանիզմը (AUD): Սքրիփսի հետազոտական ինստիտուտի (ԱՄՆ) գիտնականների հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են Brain, Behavior, and Immunity ամսագրում։

Ալկոհոլի օգտագործման հետ կապված խանգարում ունեցող մարդկանց համար ուղեղի փոփոխությունների եւ վարքագծի փոփոխությունների միջեւ կա մշտական արատավոր շրջան: AUD-ն կարող է փոխել ուղեղի ազդանշանային ուղիները. իրենց հերթին, այս փոփոխությունները կարող են խորացնել հարբեցողությունը:

Գիտնականները պարզել են, որ իմունային ազդանշանային ինտերլեյկին 1β (IL-1β) մոլեկուլը առկա է ալկոհոլից կախված մկների ուղեղում ավելի բարձր մակարդակներում: Բացի այդ, IL-1β ուղին այլ դեր է խաղում այս կենդանիների մոտ՝ առաջացնելով բորբոքում ուղեղի կարեւոր շրջաններում, որոնք, ինչպես հայտնի է, մասնակցում են որոշումների կայացմանը:

«Ուղեղի այս բորբոքային փոփոխությունները կարող են բացատրել որոշ ռիսկային որոշումներ կայացնելը եւ իմպուլսիվությունը, որը մենք տեսնում ենք ալկոհոլի օգտագործման հետ կապված խանգարում ունեցող մարդկանց մոտ»,- ասում է փիլիսոփայության դոկտոր, Սքրիփսի ինստիտուտի Շիմելի ընտանիքի մոլեկուլյար բժշկության ամբիոնի վարիչ եւ նյարդաբանության պրոֆեսոր, ավագ հեղինակ Մարիսա Ռոբերտոն:

«Բացի այդ, մեր արդյունքները աներեւակայելի հետաքրքիր են, քանի որ դրանք առաջարկում են ալկոհոլի օգտագործման խանգարման հնարավոր բուժում՝ գոյություն ունեցող հակաբորբոքային դեղամիջոցներով, որոնք թիրախավորում են IL-1β ուղին»:

AUD-ն բնութագրվում է ալկոհոլի անվերահսկելի եւ կոմպուլսիվ օգտագործմամբ եւ ներառում է մի շարք իրավիճակներ, ներառյալ ալկոհոլի չարաշահումը, կախվածությունը եւ թունդ հարբեցողությունը: Հետազոտողները նախկինում իմունային համակարգի եւ AUD-ի միջեւ բազմաթիվ կապեր են հայտնաբերել, որոնցից շատերը կապված են IL-1β-ի հետ: Օրինակ, IL-1β մոլեկուլը կոդավորող գենի որոշակի մուտացիաներ ունեցող մարդիկ ավելի հակված են AUD-ի զարգացման: Բացի այդ, AUD ունեցող մարդկանց դիահերձման ժամանակ ուղեղում IL-1β-ի ավելի բարձր մակարդակներ են հայտնաբերվել:

«Մենք կասկածում էինք, որ IL-1β-ը դեր է խաղում AUD-ում, բայց ուղեղի ճշգրիտ մեխանիզմները պարզ չէին»,- ասում է փիլիսոփայության դոկտոր, Բինգհեմթոնի համալսարանի դոցենտ, առաջին հեղինակ Ֆլորենս Վարոդայանը։

Նոր հետազոտության ընթացքում Ռոբերտոն, Վարոդայանը եւ նրանց գործընկերները համեմատել են ալկոհոլային կախվածություն ունեցող մկներին այն կենդանիների հետ, որոնք չափավոր քանակությամբ ալկոհոլ են խմել կամ ընդհանրապես ալկոհոլ չեն օգտագործել: Նրանք պարզել են, որ ալկոհոլից կախված խմբում մոտ երկու անգամ ավելի շատ IL-1β կա միջողնային նախաճակատային կեղեւում (mPFC), որը ուղեղի մի մասում է, որը դեր է խաղում զգացմունքների եւ վարքի կարգավորման գործում: Այնուհետեւ թիմը ցույց է տվել, որ IL-1β ազդանշանների փոխանցումը ալկոհոլային կախվածության խմբում ոչ միայն բարձր է եղել, այլեւ սկզբունքորեն տարբերվել է: Այն մկների մոտ, որոնք չեն ենթարկվել ալկոհոլի ազդեցությանը, ինչպես նաեւ այն մկների մոտ, որոնք չափավոր քանակությամբ ալկոհոլ են օգտագործել, IL-1β-ն ակտիվացրել է հակաբորբոքային ազդանշանային ուղին: Իր հերթին, դա իջեցրել է արգելակող նյարդահաղորդիչ գամմա-ամինոյուղային թթվի մակարդակը, որը ազդանշանային մոլեկուլ է, եւ որը, ինչպես հայտնի է, կարգավորում է ուղեղի նյարդային ակտիվությունը:

Սակայ ալկոհոլից կախվածություն ունեցող մկների մոտ IL-1β-ն դրա փոխարեն ակտիվացրել է բորբոքամետ ազդանշանը եւ ավելացրել գամմա-ամինոյուղային թթվի մակարդակը, ինչը, հավանաբար, նպաստել է ուղեղի գործունեության որոշ փոփոխությունների՝ կապված AUD-ի հետ:

Հատկանշական է, որ IL-1β ազդանշանային այս փոփոխությունները ալկոհոլից կախված մկների մոտ պահպանվել են նույնիսկ ալկոհոլից հրաժարվելու դեպքում: Դեղամիջոցները, որոնք արգելափակում են IL-1β-ի ակտիվությունը, արդեն հաստատվել են ԱՄՆ Սննդամթերքների եւ դեղամիջոցների սանիտարական վերահսկողության վարչության կողմից՝ ռեւմատոիդ արթրիտի եւ այլ բորբոքային վիճակների բուժման համար: Ավելի շատ աշխատանք է անհրաժեշտ՝ պարզելու համար, թե կարող են արդյոք գոյություն ունեցող այս դեղամիջոցներն օգտակար լինել AUD-ի բուժման համար։

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում