Գիտնականները գտել են երկարակեցության 16 գենետիկ մարկերներ

Շվեյցարիայի կենսաինֆորմատիկայի ինստիտուտի (SIB Swiss Institute of Bioinformatics), Լոզանի համալսարանական հիվանդանոցի (Lausanne University Hospital) ու Լոզանի համալսարանի գիտնականները գտել են 16 գենետիկ մարկերներ, որոնք կապակցված են կյանքի տեւողության կրճատման հետ, ընդ որում դրանցից 14-ը գիտության համար նոր են։ Սա կյանքի տեւողության մարկերների ամենամեծ հավաքածուն է, որը հայտնաբերվել է այսօրվա դրությամբ։

Բնակչության մոտ 10 տոկոսն ունի այդ մարկերների որոշ կոնֆիգուրացիաներ, որոնք կրճատում են կյանքի տեւողությունը միջին բնակչության համեմատ։ Նոր հետազոտության մեջ ներկայացված է հզոր հաշվողական հիմք՝ մահվան ժամանակի ու վերջին հաշվով՝ ցանկացած հիվանդության գենետիկայի հայտնաբերման համար։ Հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են  Nature Communications-ում։

Ինչո՞ւ են ոմանք մյուսնեից երկար ապրում։ Շրջակա միջավայրը, որում մենք ապրում ենք, այդ թվում մեր սոցիալ տնտեսական կարգավիճակն ու սնունդը, մեծ դեր են կատարում, բայց մարդկային կյանքի վարիացիաների 20-30 տոկոսը կանխորոշվում է մեր գենոմով։ Այսպիսով մեր ԴՆԹ հաջորդականության որոշակի փոփոխությունները, ինչպիսիք են մեկ նուկլեոտիդով (SNP) բազմանուկլեոտիդները, կարող են երկարակեցության բանալիները լինել։

«Առայսօր ամենաամբողջական հետազոտություններում հայտնաբերվել էին գենոմի միայն երկու տարբերակներ, որոնք պատասխանատու են երկարակեցության համար»,- նշում է SIB –ում խմբի ղեկավար ու Սոցիալական ու կանխարգելիչ բժշկության ինստիտուտի դոցենտ, պրոֆեսոր Զոլթան Կուտալիկը։ 

Նոր հետազոտությունում մի խումբ գիտնականներ՝ Կուտալիկի ղեկավարությամբ օգտագործել են նորարարական հաշվողական մոտեցում 116 279 մարդու տվյալների հավաքածուն վերլուծելու ու 2․3 մլն մարդկային սնիփներ (SNP).զոնդավորելու համար։

Հայտնաբերվել է SNP-ի աննախադեպ քանակություն, որոնք կապակցված են կյանքի տեւողության հետ՝ դրանք 16-ն են, ընդ որում 14-ը բոլորովին նոր են գիտության համար։ «Մեր մոտեցման մեջ մենք առաջնահերթ ուշադրություն ենք դարձնում ԴՆԹ փոփոխություններին, որոնք, ինչպես գիտեք, կապակցված են տարիքային հիվանդությունների հետ, որպեսզի ավելի արդյունավետորեն սկանավորենք գենոմը»,- ասում է Կուտալիկը։ 

Պարզվել է, որ յուրաքանչյուր տասներորդ մարդն ունի այդ մարկերների որոշակի կոմբինացիաներ, որոնք կրճատում են կյանքը ավելի քան մեկ տարով՝ միջին բնակչության համեմատ։ Բացի դրանից այս մարկերներից մեկի՝ կյանքի տեւողության կրճատման տարբերակը ժառանգած մարդը կարող է մահանալ յոթ ամիս շուտ ։

Այս մոտեցումը թույլ է տվել գիտնականներին հետազոտել, թե ԴՆԹ փոփոխություններն ինչպես են ընդհանուր առմամբ ազդում կյանքի տեւողության վրա ։ Հեղինակների խոսքով, հայտնաբերված սնիփների մեծ մասը ազդում է միանգամից մի քանի հիվանդությունների զարգացման ու ընթացքի վրա, նաեւ ռիսկի որոշ գործոնների մակարդակի վրա, օրինակ ծխելու ու շիզոֆրենիայի հակման։ Գեների ցածր էքսպրեսիան՝  RBM6, SULT1A1 ու CHRNA5 սնիփների հարեւանությամբ, հակառակը, ավելացնում է կյանքի տեւողությունը։ Նման գենետիկ առանձնահատկությունների կրողները ապրում էին 85-100 տարի։

Այսպիսով, այս երեք գեները կարող են համարվել երկարակեցության բիոմարկերներ։

Այս հետազոտությունը մեզ մոտեցնում է մարդու ծերացման ու երկարակեցության մեխանիզմների ըմբռնմանը։ Այն նաեւ առաջարկում է նորարարական հաշվողական հիմք՝ գենետիկորեն պայմանավորված հիվանդությունների հետազոտությունների արդյունավետությունը բարձրացնելու համար։ Այսպիսով այս մոդելը կարող է խոստումնալից լինել անհատականացված բժշկության ոլորտում հետագա կիրառման համար։

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում