• Latest news

ԴՆԹ-ի խմբագրումը կարող է մահացու վտանգավոր լինել. հետազոտություն

17 հուլիսի, 2018  20:03

Մարդու եւ կենդանիների, ներառյալ մկների բջիջներում գեների խմբագրման համար կլիրառվող CRISPR/Cas համակարգերը հաճախ բերում են անցանկալի ընդարձակ մուտացիաների առաջացման, որոնք հնարավոր չէ հայտնաբերել ԴՆԹ-գենատեսակավորման ստանդարտ մեթոդներով: Այսպիսի ցնցող եզրահանգում են կատարել Wellcome Sanger Institute-ի (Մեծ Բրիտանիա) գիտնականները:

CRISPR/Cas-ը կիրառվում է ԴՆԹ-ի նուկլեոտիդային հաջորդականության փոփոխության համար, իսկ Cas-ը սպիտակուց է, որը որոշակի հատվածում թույլ է տալիս կրկնակի շղթա: Այս տեղը որոշում է ուղղորդող ՌՆԹ-ն (sgՌՆԹ), որը ճանաչման հատուկ կայքին է միանում կոմպլեմենտարության սկզբունքով: Տարբեր sgՌՆԹ-ներ ծածկագրվում են սփեյսերներով՝ ԴՆԹ հատվածներ, որոնք գտնվում են CRISPR-ի սահմաններում՝ հատուկ կրկնվող հաջորդականությունների խմբեր:

Երբեմն Cas-ը կտրում է բավականին խոշոր նուկլեոտիդային հաջորդականությունները (դրանց երկարությունը կարող է հասնել հարյուրավոր հիմքերի), սակայն համարվում է, որ նման կողմնակի էֆեկտները բավականին հազվադեպ են: Այսպիսով, CRISPR/Cas համակարգը հավանություն է ստացել մի շարք կլինիկական հետազոտությունների, այդ թվում՝ T-բջիջների մոդիֆիկացման համար կերակրափողի քաղցկեղի, լեյկեմիայի եւ թոքերի ոչ մանրաբջջային քաղցկեղի բուժման նպատակով:

2017 թվականի մայիսին Columbia University-ի մի խումբ գիտնականներ հայտարարել էին, որ CRISPR/Cas9-ը ԴՆԹ-ում բազմաթիվ փոփոխություններ է կատարում անհրաժեշտ հատվածի սահմաններից դուրս: Չնայած հետազոտողները չէին կարողացել հաստատել սեփական արդյունքները, այլ գիտնականներ նույնպես վկայություններ էին ստացել, որ CRISPR համակարգը կարող է ավելի շատ կողմնակի էֆեկտներ առաջացնել, քան դա տեղի է ունեցել նախկինում:

Նոր հետազոտության մեջ գիտնականները գնահատել են CRISPR-ի ազդեցությունը մկների ցողունային բջիջների եւ մարդու ցանցաթաղանթի էպիթելային բջիջների վրա: Պարզվել է, որ համակարգը մասշտաբային գենետիկ վերակառուցումներ է առաջացրել, այդ թվում՝ դելեցիայի (քրոմոսոմների հատվածների կորուստ), որոնք մի քանի հազար զույգ հիմքերի են առնչվել այն տեղամասից հեռու, որն անմիջականորեն խմբագրվել է CRISPR-ի միջոցով: Գիտնականների խոսքով՝ այդպիսի մուտացիաները կարող են անդառնալիորեն վնասել կարեւոր գեները, ինչը մահացու վտանգավոր է հիվանդների համար, որոնք, հնարավոր է, գենային թերապիա են ստանում: Նույնիսկ եթե միլիոնավոր բջիջներից միայն մեկը կրի ախտածին մուտացիան, կարող է քաղցկեղային ուռուցքի զարգացման լուրջ վտանգ առաջանալ:

Գիտնականները նշում են, որ հետագա հետազոտություններ են անհրաժեշտ՝ հասկանալու համար, թե գեների խմբագրման ժամանակ սխալներն ինչպես կանխեն եւ այս միջամտությունն ավելի անվտանգ դարձնեն:

Հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են Nature Biotechnology ամսագրում:

Հետևեք NEWS.am Medicine-ին Facebook-ում և Twitter-ում


 
  • Տեսանյութեր
 
 
  • Իրադարձությունների օրացույց
 
 
  • Արխիվ
 
  • Ամենաընթերցվածը

ամիս

շաբաթ

օր

 
  • Հետեվեք մեզ Ֆեյսբուքում
 
  • Հարցում
Տեղյա՞կ եք արդյոք, որ 2027թ.–ից ՀՀ բոլոր քաղաքացիների համար պարտադիր է դառնալու բժշկական ապահովագրությունը
Տեղյակ եմ եւ կողմ եմ
Տեղյակ եմ եւ դեմ եմ
Տեղյակ եմ, դեռեւս չեմ կողմնորոշվում
Տեղյակ չեմ, բայց սկզբունքորեն կողմ եմ
Տեղյակ չեմ, բայց սկզբունքորեն դեմ եմ
Ինձ համար միեւնույն է